पर्खालभित्र र बाहिर उपन्यासमा पारिजातको वैचारिकता

Abstract

प्रस्तुत लेखमा ‘पर्खालभित्र र बाहिर’ उपन्यासमा अभिव्यक्त पारिजातको वैचारिकताको विश्लेषण र संश्लेषण गरिएको छ । यसमा पुस्तकालयीय कार्यबाट सङ्कलित सामग्रीलाई गुणात्मक विधिबाट संश्लेषण गरिएका वैचारिकताका विविध आयामका आधारमा विश्लेषण गरी निष्कर्षसम्म पुगिएको छ । नेपाली नारीलेखनका साथै विश्वसाहित्यमै नारीलेखनमा एउटी अब्बल र सिद्धहस्त साहित्यकारका रूपमा स्थापित पारिजातका दशओटा औपन्यासिक कृतिमा प्रयुक्त वैचारिकताको संयोजनकारी कृतिका रूपमा ‘पर्खालभित्र र बाहिर’ उपन्यास रहेको देखिन्छ । प्रगतिवाद यस उपन्यासको मूलभूत वैचारिकता हो । यसमा मार्क्सवादसम्बद्ध वैचारिक तथा दार्शनिक चेतनालाई सिर्जनात्मक रूपले प्रयोग गरिएको छ । प्रथम पुरुष भोक्ता तथा द्रष्टा ‘म’ (रमेश) को कथावाचनमा प्रस्तुत भएको यस उपन्यासले नेपालको इतिहासको २०३४/२०३५ सालको पञ्चायतकालीन परिवेशलाई यथार्थपरक ढङ्गले चित्रण गरेको छ । मजदुरहरूको रगत–पसिना शोषण गरेर धनी र सुखी बन्ने तथा क्रान्तिका नाममा नक्कली क्रान्ति गर्दै सत्तासँग घाँटी जोडेर क्रान्तिप्रति बेइमानी गर्ने कथित क्रान्तिकारीका विरुद्ध यस उपन्यासमा तीव्र आक्रोश र विरोध व्यक्त गरिएको छ । श्रमशोषणको अन्त्य नभएसम्म समाजमा क्रान्ति चलिरहनेछ; एउटा पुस्ताले सो क्रान्ति सफल पार्न नसके पनि भावी पुस्ताले त्यो अवश्य सफल पार्नेछन् भन्ने गतिशील क्रान्तिचेतना प्रस्तुत उपन्यासको मूल सार हो । यस उपन्यासको सामान्यीकृत अध्ययन विश्लेषणका आधारमा पारिजातको औपन्यासिक व्यक्तित्वका वैचारिक अन्तर्वस्तुगत मूल पहिचानहरू- ऐतिहासिक भौतिकवादी पारिजात, नक्कली क्रान्ति र क्रान्तिकारीको विरोध, शोषणका विरुद्ध विद्रोह, वर्गचेत र निम्नवर्गीय पक्षधरता, धैर्यशील, समझयुक्त, सुझबुझपूर्ण र टिकाउ क्रान्तिचेत, विसङ्गतिवादका पृष्ठभूमिमा अस्तित्ववाद, समकालीनताबोध र सन्तुलित नारीचेतना रहेको निष्कर्ष प्राप्त भएको छ ।