नेपालमा घाटा बजेट र सार्वजनिक ऋणको अवस्था

Authors

DOI:

https://doi.org/10.3126/djci.v2i1.67459

Keywords:

आर्थिक मन्दी, घाटाको बजेट, न्यूनवित्त परिचालन, सरकारी हस्तक्षेप, सार्वजनिक ऋण

Abstract

सरकारी राजश्वको तुलनामा सरकारी व्यय बढी भएको बजेट व्यवस्थालाई न्यूनवित्त परिचालन भनिन्छ । यही न्यूनवित्तको अन्तराल पूरा गर्नका लागि सरकारले आन्तरिक तथा बाह्य स्रोतबाट लिएको ऋण सार्वजनिक ऋण हो । यस आलेखमा घाटा बजेटको प्रयोगका कारण सार्वजनिक ऋणको अवस्था केकस्तोे छ भन्ने तथ्यलाई अध्ययनको मुख्य विषयवस्तु बनाइएको छ । वर्तमान समयमा राजश्वको तुलनामा सरकारी खर्चको मात्रा वृद्धि हुँदै गइरहेको छ । राजश्व र खर्चबिचको अन्तराल व्यवस्थापनका लागि सरकारले लिने ऋणको मात्रा पनि बढ्दै गइरहेको पाइन्छ । सार्वजनिक ऋणको बढ्दो मात्राले अर्थतन्त्रलाई ऋणको पासोमा पार्ने जोखिम पनि त्यत्तिकै हुन्छ । ऋणको मात्रा बढ्दै जाने तर भुक्तान गर्ने क्षमतामा वृद्धि नभई एक देशबाट लिएको ऋण तिर्नका लागि अर्को देशसँग पुनः ऋण लिनुपर्ने अवस्था सिर्जना भएमा अर्थतन्त्र ऋणको जालोमा पर्दछ । नेपालको सन्दर्भमा वार्षिक बजेटको सुरूवातसँगै घाटाको बजेट प्रयोगमा आउन थालेको हो । घाटा बजेटको प्रयोगबाट आन्तरिक तथा बाह्य ऋण एवम् प्रतिव्यक्ति ऋणभारको अवस्था केकस्तो छ भन्ने तथ्य पत्ता लगाउने उद्देश्यसहित आर्थिक वर्ष ०४४÷०४५ देखि आर्थिक वर्ष ०७८÷०७९ सम्म नेपालको कुल ग्राहस्थ्य उत्पादन, कुल बजेट, कुल राजश्व, कुल वित्तीय घाटा, आन्तरिक तथा वैदेशिक ऋणजस्ता तथ्यमा सीमित रही यो लेख तयार गरिएको छ । मूलतः आर्थिक सर्वेक्षण, वार्षिक बजेट, प्रकाशित ग्रन्थ एवम् विभिन्न जर्नलमा प्रकाशित लेखरचना लगायतका सहायक स्रोतबाट सङ्कलन गरिएका तथ्याङ्कमा आधारित रही पुस्तकालयीय अध्ययन विधिको प्रयोग गरी विवरणात्मक र विश्लेषणात्मक ढाँचामा यो आलेख तयार गरिएको छ । अध्ययनअनुसार आर्थिक वर्ष ०४४÷०४५ मा कुल खर्चमा न्यून वित्तको अंश ३३.१६ प्रतिशत बराबर रहेकोमा आर्थिक वर्ष ०७८÷०७९ मा यो अनुपात २२.८३ प्रतिशत रहेको छ । यस अवधिमा यो अनुपात सबैभन्दा बढी आर्थिक वर्ष ०४५÷०४६ मा ४७.४७ प्रतिशत र सबैभन्दा कम आर्थिक वर्ष ०६८÷०६९ मा २.३३ प्रतिशत बराबर रहेको छ । घाटाको बजेट बर्सेनि बढ्दै गएअनुरूप त्यसको व्यवस्थापनका लागि आन्तरिक तथा बाह्य ऋणको मात्रा पनि बढ्दै गएको तथ्य प्रष्ट हुन्छ । अध्ययनका लागि छनोट गरिएको अवधिमा आर्थिक वर्ष ०६१÷०६२ सम्म सार्वजनिक ऋणमा आन्तरिक ऋणको तुलनामा बाह्य ऋणको अनुपात धेरै रहेको छ भने त्यस पछिका वर्षमा आन्तरिक ऋणको अनुपात बाह्य ऋणको तुलनामा बढ्दै गएको छ । समग्रमा आन्तरिक ऋण औसतमा ९.९७ प्रतिशत र बाह्य ऋण १३.५९ प्रतिशत रहेको पाइन्छ । अध्ययनअनुसार कुल खर्चमा सार्वजनिक ऋणको अंश आ.व. ०५२÷०५३ मा ९.४६ प्रतिशत र आ. व. ०५८÷०५९ मा ३३.७२ प्रतिशत बराबर रहेको देखिन्छ ।

Downloads

Download data is not yet available.
Abstract
179
PDF
140

Author Biography

Hiralal Regmi, Tribhuvan University

Hiralal Regmi is lecturer in Economics and working in Department of Economics of Dhawalagiri Multiple Campus, Baglung, Tribhuvan Univeristy, Nepal. Currently, Regmi is assistant campus chief of Dhawalagiri Multiple Campus, Baglung.

Downloads

Published

2024-07-02

How to Cite

Regmi, H. (2024). नेपालमा घाटा बजेट र सार्वजनिक ऋणको अवस्था. Dhaulagiri Journal of Contemporary Issues, 2(1), 54–64. https://doi.org/10.3126/djci.v2i1.67459

Issue

Section

Articles