टोखा क्षेत्रमा मानव बसोवासको इतिहास {History of human settlement at Tokha area}

Abstract

टाेखा बजार काठमाडौँको उत्तरतिर शिवपुरी आरक्षण क्षेत्रको डाँडामा पर्दछ । टोखा बजार पुरानो नेवार वस्ती हो । यहाँ परापूर्व कालदेखि नै मानवकाे बसाेबास भएकाे देखिन्छ । मध्यकालमा राजा रत्नमल्लले टाेखालाइ ३ सय घरहरूको सहर बसाएकाे चर्चा देवमाला वंशावलीमा गरिएकाे छ । तर  टाेखाका विभिन्न स्थानमा लिच्छविकालीन अभिलेखहरू पाइएका छन् । यसबाट टाेखामा प्राचीनकालमा नै वस्ती बसिसकेको बुझ्न सकिन्छ । यहाँ किरात कालमा नै बस्ति बसेकाे पनि हुन सक्तछ । तर यसकाे राम्राेसँग अध्ययन अनुसन्धान भएको छैन । तसर्थ यस लेखमा यस क्षेत्रमा लिच्छविकालमा बसोबास थियो वा थिएन ? यो क्षेत्र कति पुरानो हो ? भन्ने उत्तर खोज्ने प्रयास गरिएकाे छ । यो अन्वेषणात्मक प्रकृतिको गुणात्मक र मूलतः ऐतिहासिक अध्ययन भएको हुँदा त्यसका लागि ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक स्रोतबाट तथ्याङ्क सङ्कलन गरिएका छन् । विशेषगरी मानव वस्तीको खोजी गर्न त्यस क्षेत्र र वरिपरि रहेका अभिलेखहरूकाे पनि सहयाेग लिइएकाे छ । यसका अतिरिक्त पूर्वप्रकाशित पुस्तक, लेख–रचनालगायत द्वितीयक स्रोतहरूको आधारमा आवश्यक तथ्यांक सङ्कलन गरिएका छन् । त्यसरी प्राप्त तथ्यांकलाई व्याख्या विश्लेषण गरी टाेखा क्षेत्रमा प्राचीन कालमा नै वस्ती बसेकाे पत्ता लगाइएकाे छ ।