स्वास्नीमान्छे उपन्यासको समाजशास्त्रीय अध्ययन

Abstract

हृदयचन्द्रसिंह प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यास सामाजपरक यथार्थमा आधारित प्रगतिवादी उपन्यास हो । प्रस्तुत आलेख प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासको प्रजाति, पर्यावरण र क्षणगत प्रस्तुतिको विश्लेषणमा आधारित रहेको छ । प्रस्तुत उपन्यासको विविध कोणबाट अध्ययन भए पनि प्रजाति, पर्यावरण र क्षणका आधारमा अध्ययन भएको देखिँदैन । साहित्यको समाजशास्त्रीय मान्यताका आधारमा प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासको अनुसन्धानमूलक अध्ययन नभएको सन्दर्भमा यसैअनुरूप व्यवस्थित ढाँचामा विश्लेषण गर्नु प्रस्तुत आलेखको मुख्य समस्या हो । प्रस्तुत मूल समस्याको समाधानार्थ प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासमा प्रजाति, पर्यावरण र क्षणगत प्रस्तुति के–कस्तोे छ ? भन्ने प्राज्ञिक जिज्ञासाको उत्तरका लागि उनको औपन्यासिक कृतिको विश्लेषण गरी समस्यागत रिक्तताको परिपूर्ति गर्ने काम यसमा गरिएको छ । उनको औपन्यासिक कृतिको विविध अवधारणामा आधारित पूर्वकार्यको समीक्षा गरी अध्ययनको समस्यागत रिक्तताको खोजी गर्ने काम प्रस्तुत आलेखमा गरिएको छ । प्रस्तुत आलेखमा प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासको विश्लेषण गर्नका लागि पुस्तकालयीय अध्ययन कार्यबाट सङ्कलित प्राथमिक तथा द्वितीयक स्रोतका सामग्रीको समष्टिगत गुणात्मक पद्धतिअनुरूप विश्लेषण गरिएको छ । साहित्यको समाजशास्त्रीय मान्यतामा आधारित प्रस्तुत अध्ययन आफैमा महत्त्वपूर्ण रहनुका साथै यसले सम्बद्ध क्षेत्रका अध्येतालाई प्राज्ञिक मार्गदर्शन गर्ने सन्दर्भमा थप औचित्यपूर्ण रहेको छ ।