Pragnya Sarathi प्रज्ञा-सारथि

Editorial Vol.22(1)

Bhakti Neupane — 2024-04-19

Not available

Symbolic Presentation of the Disease as Colonial Evil in Chinua Achebe’s "The Sacrificial Egg"

Prakash Sharma — 2024-04-16

This paper critically examines Chinua Achebe’s short story "The sacrificial egg" to expose how the writer uses the disease smallpox symbolically as the evils of colonialism employing postcolonial perspective. It claims that symbolically presenting the example of the degradation caused by the disease in a small coastal market Umuru, the writer sheds light on the devastating consequences of colonialism in the African continent as a whole. As the context was not appropriate to raise voice against colonialism directly, the writer did so by using literary device of symbolism. Following qualitative research design, this paper uses critical, analytical and interpretative methods and justifies its main claim. In the act of the critical analysis of the primary text, the theoretical ideas of post-colonial theorist like Edward Said are applied. Critical scrutiny of the text brings out the evidences that show the resemblances between the evil impact of colonialism and the contamination of smallpox. Both have destroyed the existing beauty and peace; and contaminated the society. Greed guided mentality of the people plays a vital role in both cases. Umuru is the microcosm of the African continent. Essentiality of eradicating the disease from Umuru for peace and prosperity in the story shows the essentiality of freedom of the whole Africa from colonialism for peace and prosperity. Symbolically the message of the importance of freedom is imparted through the story.

Transcending the Boundaries of Human and AI Being: A Posthuman Study of Kazuo Ishiguro’s Novel Klara and the Sun

Udaya Chapai — 2024-04-16

This study critically examines the relationship between humans and AI beings in Kazuo Ishiguro's novel Klara and the Sun. The novel revolves around Klara, an Artificial being/Friend designed to provide companionship and protection to humans. What the AI being doesn’t have that humans have? What does it mean to care for humans by non-humans? In the novel, Klara (Artificial Friend/AF) protects and provides companionship to Josieher friend and owner. Klara challenges the anthropocentric notion of humanity. She experiences and expresses human qualities and capabilities that accentuate Klara on a human level. By providing typical human qualities - love and compassion, sympathy and empathy, nostalgia, etc. – to Klara, Ishiguro fulfills the gap between the world of humanity and the world of AI/AF beings. This novel critiques such practices of anthropocentrism. Since the AI/AF beings exhibit supposedly human emotions; it transcends the setup boundary between them. Drawing on the theory of posthumanism forwarded by Donna Haraway, Rosi Braidotti, and N. Katherine Hayles, this paper attempts to analyze how the boundary between humans and Artificial Intelligence entities is blurred. These critics create a nonhuman platform to give place and position to the ‘others’. Incorporating qualitative paradigm and interpretive technique, this paper analyses lines and ideas from the primary text to support the arguments. As a library research it uses secondary sources from various platforms. The paper further envisions a world where traditional binaries like human/non-human can be deconstructed.

Hanuman Dance: A cultural identity of Newar in Baglung

Shyam Sharma — 2024-04-16

The performative dimension of a cultural dance encompasses various elements such as body movements, gestures, facial expressions, costumes, music, and storytelling, all of which come together to convey meaning, emotion, and cultural identity. It’s not just about the physical movements but also about the expression of values, beliefs, and traditions within a community and society. This research analyses the performative dimension of Hanuman dance as a cultural performance among Newar community of Baglung. This dance, in Baglung, has been promoted, preserved and performed by Newar people. They have long-term impact of their own traditional rituals and they have not avoided the culture especially based on their caste and ethnicity. They perform various kinds of dances and dance dramas which are an important part of their cultural and ritual practices. These performances are the key elements in introducing the culture of the community and they are remaining as the chief sources of their cultural heritage. Among various kinds of cultural folk performances that are traditionally adopted in the community Hanuman dance, Nagnagini dance, Voteshelo dance, Jogi dance, Lakhe dance and Ropain dance are widely popular in Dhawalagiri region. Every ritual performance does have its own cultural aesthetic and this aesthetic can be exposed through the means of performance. Cultural dance as performance is a display of social or cultural activities and the representation of community activity. Thus, this paper attempts to analyze Hanuman Dance as a cultural performance as cultural performances are vibrant showcases of tradition, rhythm, and religion, often reflecting the rich heritage and customs of a particular community or region. From the graceful movements of ballet to the energetic steps of Hanuman dance, each performance offers a unique glimpse into the cultural identity of it’s’ performers. The wholesale analysis of the dance performance will be carried out in the light of Richard Schechner’s concept of “Ritual and Performance”, “Fundamental of Performance Studies”, Victor Turner’s “Liminality and Communitas”, “Liminal to Liminoid, in Play, Flow and Ritual”, Abhi Subedi’s “Nepali Theatre as I See It”, and M. Certeau’s “Walking in the City” etc. The tentative conclusion at which the analysis will arrive is that The Hanuman Dance not only entertains the audiences and participants but also preserves and promotes cultural identity and social harmony.

Anthropocentrism and Environmental Change in Selected Raghini Upadhaya’s Paintings

Sujata Bhatta — 2024-04-16

Human beings and Nature are interrelated. Nature influences and is influenced by human beings. By analyzing paintings of Ragini Upadhyay Grela from her collection "Nature speaks" this paper will try to find out the amalgamated relationship between human beings and nature. The paper firmly depends upon two paintings from Upadhyay’s collection "Nature speaks". The artist has given the quotation in her collection; "Protect nature to save our future", by analyzing her technique, style as well as colour combination to the paintings and their meaning. Similarly, it also analyzes her mythical concept to find out how anthropocentric activities are destroying nature and her paintings have become a kind of challenge for so-called intellectual and rational human beings. Moreover, this paper tries to explain the theme of Sustainable Development and Ecology in general and it concentrates on arts and creativity as resources for sustainability in specific. In this regard, the paper offers insights into the role of arts to illuminate the issues of sustainability. Following the arts-based inquiry, the paper critiques the anthropocentric activities for advocating sustainability.

Growth of Internal Revenue of Baglung Municipality, Gandaki Province, Nepal

Sudarshan Silwal — 2024-04-16

This paper aims to quantify municipalities' internal revenue streams. After the promulgation of Nepal's new constitution in 2015, municipalities include provisions for an independent, three-tiered administration to ensure effective services to the people as well as for a balanced level of economic growth. This study attempts to analyze the growth rate of the internal revenue sources of Baglung Municipality based on the audited financial information of the municipality in the fiscal years from 2018–19 to 2022–23. From the study, a consistent positive growth trend is observed except revenue from other sources. Simply, it can be a positive sign for the local economy. Similarly, of the expenditure, skill development training expenditure for municipal staff has impacted positively for municipal internal revenue generation. This impact is also found statistically significant with strong positive correlation between the variables. Additionally, this study finds that the successful implementation of federalism at local level requires strong leadership, co-ordination among the different levels of government, strong financial plan, diversification of revenue sources, effective and efficient tax collection processes and engagement of local community to gather potential tax revenue sources. Showing the need of creating policies centered on providing effective services to the citizens, this paper will help to make municipals more effective.

Analysis of Mustard and Sunflower oil available in local market of Baglung Bazaar

Narendra Budhathoki — 2024-04-16

Two types of oil, including mustard oil and sunflower oil, were gathered for the study from the Baglung bazaar. Five separate physical-chemical characteristics, including moisture content, saponification value, acid value/free fatty acid, iodine value, and peroxide value, were determined. Consumer opinions were collected through a structured questionnaire on these edible oils. The physicochemical data were compared to the normative values advised by the Department of Food Technology and Quality Control (DFTQC), Babarmahal, Kathmandu, Nepal. For mustard oil and sunflower oil, the moisture content was found to be 0.24% and 0.38% respectively, which was greater than the standard value of 0.20%. The saponification value was found to be 157.64 mg KOH/g for mustard oil and 164.37 mg KOH/g for sunflower oil. For mustard oil and sunflower oil, the range of the acid value was 2.24 mg KOH/g and 3.36 mg KOH/g respectively. The iodine values of mustard oil and sunflower oil were found to be 107.95 and 125.60 g /100 g respectively. Finally, the peroxide values for mustard oil and sunflower oil were found to be 4 and 6 meq/kg respectively. Except for moisture content, the other parameters fell within permitted values. The study's findings indicate that all of the oil samples are of acceptable grade and are safe for consumption by humans.

भवानी भिक्षुका कथामा वर्गद्वन्द्व

Ganesh Sharma — 2024-04-16

यो लेख भवानी भिक्षुका कथामा प्रस्तुत वर्गद्वन्द्वको अध्ययनमा केन्द्रित रहेको छ । मूलतः मनोवैज्ञानिक कथाकार भए पनि तत्कालीन सामाजिक यथार्थलाई चित्रण गर्ने क्रममा समाजका धनी र गरिबवर्गका बिचको द्वन्द्वलाई भिक्षुका कथामा देखाइएको छ । यस किसिमको द्वन्द्व माक्र्सवादी अवधारणासँग सम्बन्धित देखिन्छ । भिक्षुका कथामा वर्गद्वन्द्वको प्रस्तुति केकसरी गरिएको छ भन्ने समस्याको समाधानमा केन्द्रित यस लेखमा उक्त समस्याको विश्लेषणात्मक समाधान खोज्ने उद्देश्य राखिएको छ । यही उद्देश्यको प्राप्तिका लागि भिक्षुका ‘मालिकको छोरो’, ‘मैयाँसाहेब’, ‘हारजित’, ‘वन्दना’ र ‘बन्दोबस्त’ गरी पाँचवटा कथामा प्रयुक्त वर्गद्वन्द्वको अध्ययन गर्ने सीमा निर्धारण गरिएको छ । यसमा निर्दिष्ट समस्या, उद्देश्य र सीमामा केन्द्रित रही पुस्तकालयकार्यबाट प्राथमिक र द्वितीयक सामग्री सङ्कलन गरेर अध्ययनलाई अघि बढाइएको छ । यसरी अध्ययन गर्दा कथामा मालिकको भूमिकामा रहेका र नोकरको भूमिकामा रहेका पात्र, सम्पन्न र विपन्न आर्थिक अवस्थाका पात्र, धेरै जग्गा, धनसम्पत्ति भएका पात्र र दुःख गरेर श्रमको बलमा बाँच्नुपर्ने पात्र, पूँजीवादी र कम्युनिस्ट विचारधाराका पात्रका साथै गाउँका गरिब पात्र र सहरका कार्यालयमा जागिर गर्ने माथिल्लो पहुँच भएका पात्रका बिचमा वर्गीयतामा आधारित द्वन्द्वलाई यस लेखमा विश्लेषण गरिएको छ । भिक्षुका कथालाई विविध कोणबाट शोधमूलक अध्ययन र विश्लेषण गरिएको भए पनि उनका कथामा प्रयुक्त वर्गद्वन्द्वकेन्द्रित अध्ययन भने गरिएको देखिँदैन । यही शोधमूलक अध्ययनको रिक्तता परिपूर्तिका लागि विषयवस्तु विश्लेषण विधिमा आधारित भई यो अध्ययन गरिएको छ । भिक्षु माक्र्सवादी प्रवृत्तिका कथाकारका रूपमा अपरिचित भए पनि उनका केही कथा वर्गद्वन्द्वका दृष्टिले पनि अध्ययनीय छन् भन्ने सत्यलाई देखाउनु नै यस अध्ययनको निष्कर्ष रहेको छ ।

प्रह्लाद नाटकमा मानसिक द्वन्द्व

Durga Gharti — 2024-04-16

प्रस्तुत अध्ययन बालकृष्ण समको प्रह्लाद (१९९५) नाटकमा प्रस्तुत मनोविश्लेषणात्मक अध्ययनमा केन्द्रित छ । समले अज (रचना १९८३¬) र ध्रुव (१९८६) नाटकबाट नै पौराणिक विषयवस्तुका नाट्यलेखनमा रुचि दिएको पाइन्छ । यो पाश्चात्य नाट्यप्रवृत्ति हो । शेक्सपियसरका नाट्यशैलीबाट विशेष रूपमा प्रभावित समको प्रह्लाद नाटकमा द्वन्द्वको सूक्ष्म प्रयोग पाइन्छ । यस नाटकमा देव र दैत्य, ज्ञान र विज्ञान, भौतिकवाद र अध्यात्मवाद जस्ता कुराका बिच द्वन्द्व प्रस्तुत गरिएको छ । त्यसप्रकारको द्वन्द्व व्यक्ति र व्यक्ति, व्यक्ति र परिस्थिति, एउटा जाति र अर्को जाति, भिन्नभिन्न आस्था र विचार आदिको मात्र नभएर मनोवैज्ञानिक प्रकारको पनि देखापर्दछ । तिनलाई बाह्य र आन्तरिक द्वन्द्व पनि भन्न सकिन्छ । आन्तरिक द्वन्द्व मनोवैज्ञानिक प्रकारको हुन्छ । त्यो मनोविश्लेषणात्मक मान्यताका आधारमा पठनीय हुन्छ । मनोविश्लेषण सिग्मन्ड फ्रायडद्वारा स्थापित मनोवैज्ञानिक मान्यता हो । त्यसलाई सिग्मन्ड फ्रायड, अल्फ्रेड एडलर, कार्ल गुस्ताभ युङ्ग, ज्याक लकाँ आदिले अघि बढाउने काम गरेका छन् । प्रस्तुत अध्ययनमा प्रह्लाद नाटकमा पाइने मनोविश्लेषणात्मक द्वन्द्वको विवेचना युङ्गको आद्यस्वरूपको मान्यता, एडलरको उच्चता ग्रन्थिको मान्यता, फ्रायडको इडिपस ग्रन्थिको मान्यता र ज्याक लकाँको अन्यपनको मान्यताका आधारमा गरिएको छ । यस नाटकका बारेमा विभिन्न विद्वान्हरूले विभिन्न ढङ्गले अध्ययन गरेको पाइने भए पनि मनोविश्लेषणात्मक द्वन्द्वसम्बन्धी गहन र विस्तृत अध्ययन भएको देखिँदैन । त्यही नै यस अध्ययनको शोध रिक्तता हो । त्यसको परिपूर्तिका लागि प्रस्तुत अध्ययन गरिएको छ । यस अध्ययनका लागि सामग्री सङ्कलन पुस्तकालय कार्यद्वारा गरिएको छ र सामग्रीको विश्लेषण विषयवस्तु विश्लेषण विधिमा गरिएको छ । प्रस्तुत नाटकमा मनोविश्लेषणात्मक द्वन्द्व सफल र प्रभावकारी रहेको छ भन्ने यस अध्ययनको निष्कर्ष रहेको छ ।

स्वास्नीमान्छे उपन्यासको समाजशास्त्रीय अध्ययन

Ananda Silwal — 2024-04-16

हृदयचन्द्रसिंह प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यास सामाजपरक यथार्थमा आधारित प्रगतिवादी उपन्यास हो । प्रस्तुत आलेख प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासको प्रजाति, पर्यावरण र क्षणगत प्रस्तुतिको विश्लेषणमा आधारित रहेको छ । प्रस्तुत उपन्यासको विविध कोणबाट अध्ययन भए पनि प्रजाति, पर्यावरण र क्षणका आधारमा अध्ययन भएको देखिँदैन । साहित्यको समाजशास्त्रीय मान्यताका आधारमा प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासको अनुसन्धानमूलक अध्ययन नभएको सन्दर्भमा यसैअनुरूप व्यवस्थित ढाँचामा विश्लेषण गर्नु प्रस्तुत आलेखको मुख्य समस्या हो । प्रस्तुत मूल समस्याको समाधानार्थ प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासमा प्रजाति, पर्यावरण र क्षणगत प्रस्तुति के–कस्तोे छ ? भन्ने प्राज्ञिक जिज्ञासाको उत्तरका लागि उनको औपन्यासिक कृतिको विश्लेषण गरी समस्यागत रिक्तताको परिपूर्ति गर्ने काम यसमा गरिएको छ । उनको औपन्यासिक कृतिको विविध अवधारणामा आधारित पूर्वकार्यको समीक्षा गरी अध्ययनको समस्यागत रिक्तताको खोजी गर्ने काम प्रस्तुत आलेखमा गरिएको छ । प्रस्तुत आलेखमा प्रधानको स्वास्नीमान्छे उपन्यासको विश्लेषण गर्नका लागि पुस्तकालयीय अध्ययन कार्यबाट सङ्कलित प्राथमिक तथा द्वितीयक स्रोतका सामग्रीको समष्टिगत गुणात्मक पद्धतिअनुरूप विश्लेषण गरिएको छ । साहित्यको समाजशास्त्रीय मान्यतामा आधारित प्रस्तुत अध्ययन आफैमा महत्त्वपूर्ण रहनुका साथै यसले सम्बद्ध क्षेत्रका अध्येतालाई प्राज्ञिक मार्गदर्शन गर्ने सन्दर्भमा थप औचित्यपूर्ण रहेको छ ।

खस जातिको ऐतिहासिक पृष्ठाधारमा बगाले थापाको मस्टो परम्परा

Din Thapa — 2024-04-16

प्राचीन ‘कस या शक’ जातिको आधुनिक नाम खस हो । खस भाषा बोल्ने र खस साम्राज्यको ऐतिहासिक पृष्ठभूमिबाट विकसित जात वा समुदाय विशेषलाई खस भनिन्छ । कुनै समय त्रिशुली र नारायणी नदीदेखि पश्चिममा पर्ने गण्डकी प्रदेश, कर्णाली प्रदेश तथा महाकाली पारिका कुमाऊँ, गढवाल, कश्मीर, लद्दाखसहित पञ्जावको सतलज नदी र तिब्बतको खारी प्रदेशसम्मको सवा लाख पर्वतले युक्त पर्वतीय भूभागलाई खसादेश, खसान क्षेत्र वा खस साम्राज्यका नामले चिनिन्थ्यो । यिनै खसहरुको बसोबास क्षेत्र, भाषिक पृष्ठभूमि र मस्टो परम्परा केकसरी विकास भयो भन्ने सन्दर्भलाई जोडेर यो लेख तयार गरिएको छ । खसहरुको मौलिक पहिचान, परम्परा र निरन्तरता भनेकै खस भाषा र मस्टो पूजा हो । खसहरु मध्येकै सैनिकको लस्कर वा बगालमा बसी नयाँ राज्य स्थापना गर्नमा विशेष भूमिका खेल्ने थरहरुमा बगाले थापाहरु पनि हुन् । बगाले थापाका मूल पुरुष कालु थापा मानिन्छन् । उनैका सन्ततिहरु देशका विभिन्न भूभागमा छरिएर रहेका छन् । यिनै खसहरु र बगाले थापाहरुको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि तथा मस्टो पूजा परम्पराको खोजी गर्नु यस लेखको मुख्य उद्देश्य रहेको छ । पुस्तकालयीय अध्ययनबाट खसको ऐतिहासिक र भाषिक पृष्ठाधारको खोजी गरिएको छ भने क्षेत्रीय अध्ययनबाट पर्वत, बागलुङ, म्याग्दी र रोल्पामा बसोबास गर्ने बगाले थापा र उनीहरुले पुज्ने मस्टो परम्पराको चर्चा गरिएको छ । यस आलेखमा नेपाली भाषा र मस्टो परम्परा खस जातिका मौलिक विशेषता हुन् भन्ने निष्कर्ष निकालिएको छ ।

‘बाघ मार्ने सियो’ लोककथाको विधातात्त्विक अध्ययन

Shiva Gyawali — 2024-04-16

यो लेख गुल्मी जिल्लाको गुल्मी दरबार गाउँपालिकामा प्रचलित ‘बाघ मार्ने सियो’ लोककथाको विधातात्त्त्विक अध्ययनमा केन्द्रित छ । कथाको कथानक सामाजिक विषयवस्तुसँग सम्बन्धित छ । कथाका चरित्रहरू मानवीय र मानवेत्तर पशुप्राणी तथा निर्जीव वस्तुहरू रहेका छन् । परिवेश सुखान्त प्रकृतिको रहेको छ । यो कथाले मनोरन्जन दिनुका अतिरिक्त मिलेर काम गरेमा जस्तोसुकै कठिनाइ पनि सजिलै पार गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश दिएको छ । भाषा सरल तथा बोधगम्य छ । रैखिक शैलीको कथामा वर्णनात्मक र संवादात्मक दुवै प्रकारको भाषिक विन्यास छ । अध्ययन गर्दा क्षेत्रकार्य गरेर तथ्याङ्क सङ्कलन गरिएको छ भने द्वितीयक स्रोतको प्रयोग गरेर विधातत्त्वको सिद्धान्त तयार गरिएको छ । त्यही सिद्धान्तका आधारमा यो कथाको विश्लेषण गरिएको छ । लेखलाई विषयपरिचय, अध्ययन विधि, लोककथाका तत्त्व, व्याख्या विश्लेषण, प्राप्ति र निष्कर्षमा विभाजित गरिएको छ । मौखिक परम्परामा रहेको लोककथाको अभिलेखीकरण पनि गरिएको छ ।

नेपालका प्रमुख राजनीतिक दलका घोषणापत्र (२०७९) मा शैक्षिक सवाल

Dilli Gautam — 2024-04-16

प्रस्तुत लेख नेपालका प्रमुख राजनीतिक दलका घोषणापत्रमा शैक्षिक सवाल भन्ने विषयमा केन्द्रित छ । समान राजनीतिक दर्शन, सिद्धान्त, नीति र कार्यक्रममा आस्थावान मानिसहरुको स¬ङ्गठित समूह नै राजनीतिक दल हो । नेपालको वर्तमान संविधानले दलीय व्यवस्थालाई अंगिकार गरेको छ । लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा राजनीतिक दलहरु देशको विकास र समृद्धिका लागि औपचारिक प्रतिस्पर्धी अभिकर्ताहरु हुन् । आवधिक निर्वाचन दलीय व्यवस्थाको अनिवार्य सर्त हो । दलहरु निर्वाचनमार्पmत सत्तामा पुग्ने र बाहिरिने गर्दछन् । निर्वाचन हुनुपूर्व आफूले चुनाव जितेर सत्तामा गएपछि दलले गर्ने प्रमुख कामहरुको फेहरिस्त नै निर्वाचन घोषणापत्र हो । वि.सं.२०७९ को प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेश सभाको निर्वाचनमा नेपालका प्रमुख राजनीतिक दलहरु नेपाली काँग्रेस, नेकपा (एमाले) र नेकपा (माओवादी केन्द) हुन् । निर्वाचन प्रयोजनका लागि उनीहरुले तयार गरेका संकल्प पत्र, घोषणापत्र वा प्रतिबद्धता पत्रका आधारमा उद्देश्यमूलक नमूना छनौट विधिको प्रयोग गरी यो लेख तयार गरिएको हो । प्राथमिक तथा द्वितीयक स्रोतका यी सामग्रीहरुको अध्ययन गर्दा दलहरुका घोषणापत्रमा नेपालको शैक्षिक सवाल प्राथमिकतामा नपरेको र सबै दलका घोषणापत्रमा एकरुपता पनि नभएको देखिन्छ । तसर्थ सबै राजनीतिक दलहरुले आप्mना घोषणापत्रमा सिद्धान्त र व्यवहारमा एकरुपता कायम गर्ने र व्यवहारमा इमान्दारीपूर्वक कार्यान्वयन गर्न प्रतिबद्धताका साथ जवाफदेही रहनु पर्दछ भन्ने सुझावहरु औंल्याइएको छ ।