स्नातक तहमा अनिवार्य नेपाली विषयका पाठ्यक्रममा समाविष्ट व्याकरणका पाठ्यांशको विश्लेषण

Abstract

प्रस्तुत लेखमा स्नातक तहमा अनिवार्य नेपाली विषयको पाठ्यक्रममा प्रस्तुत व्याकरणका पाठ्यांशको व्याकरण चिन्तनका आधारबाट विश्लेषण गरी उक्त पाठ्यांशको मूल्याड्कन गरिएको छ । नेपालमा त्रिचन्द्र कलेजको स्थापना भएसँगै उच्च शिक्षाको आरम्भ भएको हो र उच्च शिक्षामा नेपाली भाषाको शिक्षण पनि त्यही समयबाट भएको हो । त्रिभुवन विश्वविद्यालयको स्थापना भई उच्च तहमा विविध विषयसँगै नेपाली भाषासाहित्यको शिक्षण पनि अघि बढेको हो । हाल स्नातक तहअन्तर्गत मानविकी तथा सामाजिक शास्त्र सङ्काय र शिक्षा शास्त्र सङ्कायमा वार्षिक प्रणालीअनुसार अनिवार्य नेपाली शिक्षण हुने तथा मानविकी तथा सामाजिक शास्त्र सङ्कायमा भने सत्र प्रणालीअनुसारका शिक्षणमा पनि अनिवार्य नेपाली समावेश भएको छ । अनिवार्य नेपालीमा समावेश गरिएको व्याकरणका पाठयांशको व्याकरणात्मक विश्लेषण या व्याकरण चिन्तनका विषयमा विश्लेषण गर्नु यस लेखको उद्देश्य हो ।  यसमा व्याकरण चिन्तन परम्परागत व्याकरण, ऐतिहासिक व्याकरण र वर्णनात्मक व्याकरणका परम्पराबाट खोजी गर्दै यस मान्यताका केन्द्रमा रहेर पाठ्यांशमा प्रस्तुत वर्णव्याकरण, शब्दव्याकरण, वाक्यव्याकरण,पाठव्याकरणका आधारभूत मान्यतालाई सैद्धान्तिक ढाँचाका रूपमा अवलम्बन गरी गुणात्मक अनुसन्धान पद्धतिअन्तर्गत विषय विश्लेषण विधिको प्रयोग गरिएको छ । यस क्रममा शैक्षणिक एकाइको चिनारीसहित वर्णव्याकरण, शब्दव्याकरण, वाक्यव्याकरण,पाठव्याकरणका आधार भूत व्याकरण चिन्तनको मूल्याड्कन गरिएको छ । पाठ्यक्रम वर्णव्याकरणबाट पाठव्याकरणसम्मको शैक्षणिक एकाइमा बिस्तार भए पनि परम्परागत व्याकरण चिन्तनबाट मुक्त नभएको र वर्णनात्मक या भाषावैज्ञानिक व्याकरण चिन्तनको शैक्षणिक प्रयोजनसित भाषापाठका आधारमा व्याकरण पाठ्यांशमा निर्धारण हुनपर्ने देखिन्छ । राष्ट्रिय आवश्यकताअनुसार वाड्मय निर्माण,माध्यम तथा कार्यालयीय प्रयोजनका सन्दर्भमा भाषिक सिपको आर्जनका लागि त्रिभुवन विश्वविद्यालयका सबै संस्थान र सङ्कायमा अनिवार्य नेपालीको शैक्षणिक प्रयोजनको आवश्यकता र त्यसअनुरूप व्याकरण पाठ्यांशको संयोजन हुनपर्ने निष्कर्ष निकालिएको छ ।