निमावीय नाटकमा विज्ञानपरकता

Abstract

प्रस्तुत लेखमा नाटककार सरुभक्त श्रेष्ठद्वारा रचित निमावीय नाटकलाई विज्ञानपरकताको आधारमा विश्लेषण गरिएको छ । विज्ञानपरकता वैज्ञानिक तथ्यमा आधारित भएर रचना गरिएको समालोचना हो । विज्ञानपरकतालाई विश्लेषण गर्ने अनेक उपकरणहरू मध्ये यस लेखमा विषय वस्तुका तहमा विज्ञानपरकता, पात्रका तहमा विज्ञानपरकता, परिवेशका तहमा विज्ञानपरकता र रङ्गमञ्चका तहमा विज्ञानपरकतालाई मात्र मुख्य आधार बनाइएको छ । निमावीय वैज्ञानिक विषय वस्तुमा आधारित एक उत्कृष्ट नाटक हो । विज्ञानको आविष्कारले मानिसमाथि हुने ठुलो सङ्कटलाई टार्न सक्छ । अन्तरिक्षका अनेक पिण्डहरूमा मान्छे जतिकै अरू प्राणी हुन सक्ने भएकाले र तिनीहरूले हाम्रो धरतीमाथि पनि आक्रमण गर्न सक्छन् भन्ने कल्पना यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ । विज्ञान प्रयोग शालामा मात्र सीमित नभई मानव जीवनका विविध पक्षसँग जोडिनु पर्छ । एकातिर वैज्ञानिकहरू यन्त्रको दास बनेर घर परिवार तथा सामाजिक संसारलाई विर्सदै गइरहेका छन् भने अर्कोतर्फ मानव सभ्यता यान्त्रिक तथा वैज्ञानिक सभ्यताबाट सुखी र सन्तष्टि हुन सक्दैनन् भन्ने कुरालाई देखाइएको पाइन्छ । विज्ञान मानव विवेकले नियन्त्रित बन्नुपर्छ भने विज्ञानका चामत्कारिक आविष्कारहरू मानव हितका निम्ति हुनुपर्छ । विज्ञानले संसारमा स्थापित गरेको अनौठो दुनियाँ प्रस्तुत गरिएको यस नाटकमा सबैले आपसमा प्रेम, मेल र शान्तिको कामना गरेमा मात्र मानवको कल्याण हुन्छ भन्ने कुरा देखाइएको छ । त्यसैले आजका मानिसहरू भूमण्डलमा मात्र सीमित नभई अन्तरिक्षमा समेत वेधशाला निर्माण गरी वैज्ञानिक अनुसन्धानलाई अगाडि बढाउन सक्छन् भन्ने कुरा देखाउनु नै यस नाटकको कन्द्रीय पक्ष हो ।