निर्वाचनमा नागरिक दायित्व

Abstract

प्रस्तुत लेख निर्वाचनप्रति नागरिक सहभागिता अभिवृद्धिका आधारहरूको खोजी गर्नुसँग सम्बन्धित छ । मतदानले निर्वाचित प्रतिनिधिलाई दायित्व बोध र सचेत गराउँदछ । लोकतन्त्रलाई जीवन्त र गतिशील बनाउने काममा आवधिक निर्वाचनको अहम् भूमिका रहन्छ । लोकतन्त्रको आधारका रूपमा रहेको निर्वाचनमा व्यापक जनसमर्थन र सहभागिताको खाँचो पर्दछ । लोकतन्त्रको अस्तित्व एवम् निर्वाचनको सार्थकता जनसहभागितामा अडेको हुनाले नागरिक सहभागिताको आधारलाई पहिचान गर्दै थप अभिवृद्धिका उपायहरूको खोजी गर्नु यस लेखको मूल उद्देश्य हो । गुणात्मक प्रकृतिको यस लेखमा द्वितीयक सामग्रीको अध्ययन विश्लेषण गर्दै निष्कर्षमा पुग्ने कोसिस गरिएको छ । यो लेख वर्णनात्मक तथा विश्लेषणात्मक अध्ययन विधिमा आधारित छ । यसमा निर्वाचन र नागरिक सहभागिताको विषयलाई मात्र आधार मानेर अघि बढ्ने प्रयत्न गरिएको छ । निर्वाचनमा नागरिकहरूको राजनीतिक संस्कार निर्माणमा आधारको खोजी गर्दै निष्पक्ष निर्वाचनका मार्गहरू पहिल्याउनका लागि समेत सहभागिताको प्रश्न टड्कारो रूपमा देखा पर्दछ । सहभागिताले निर्वाचनको सार्थकता र विश्वसनीयता थप्ने हुनाले यस लेखमा प्रस्तुत सहभागिताका आधारहरूलाई सम्बन्धित पक्षले अवलम्बन गरेमा निर्वाचनको गरिमालाई अझ उच्चो बनाउन मद्दत मिल्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ । प्रतिनिधिको छनोटमा आम नागरिकहरूको व्यापक र सक्रिय सहभागिताले मात्र शासकलाई जवाफदेही बनाउन सकिने हुनाले निर्वाचन प्रक्रिया पूर्ण रूपमा जनसहभागितामा अडेको हुन्छ भन्ने कुरा पुष्टि हुन्छ ।